Opsi Religius dan Realitas Kemartiran: Konversi Masyarakat Lembata ke Kekatolikan dalam Konteks Misi Awal SVD (1920-1950)
Abstract
Catholicism in Lembata has been built on the blood of the martyrs. It is also on this basis that SVD missionaries started their work there 100 years ago. The presence of the SVD marks an important momentum for a more serious mission work on this island. Pastor Bernhard Bode, SVD was the first SVD pastor to live there in 1920. With his "martyrdom" spirit, he is seen as an icon for the growth of Catholicism in Lembata. This article aims to explore the value of martyrdom from historical facts that can be traced throughout the pre-SVD missionary period and the first 30 years of missionary work by SVD missionaries in this place. The method used in this study is a qualitative method employed by reading various sources, both archival sources in the form of historical documents, as well as other historical sources that are relevant to the theme under study. The results of this study confirm that the value of martyrdom is an enduring value that will not be outdated over time, and therefore should be upheld by Catholics in living their faith in the present and the future. More than that, the spirit of martyrdom should be a hallmark of Catholicism.
Keywords: Bode, Dominican, Islam, Jesuits, Lembata, Martyrdom, mission, SVD
Full Text:
PDFReferences
Dokumen Sejarah
Archivum Generale-Societatis Verbi Divini (AG-SVD), 806:1909-1919, Surat Mgr. Petrus Noyen, SVD kepada Para Donatur Misi Sunda Kecil, Ndona, 13.11.1916, f. 1 (221:1).
Provincial Archive Societas Verbi Divini Teteringen (PA-SVD Teteringen), P18b 1054, Het Dagboek van Mgr. Petrus Noyen, 82.
Bahan Yang Tidak Diterbitkan
Catalogus. Sodalium Societatis Verbi Divini 2023. Apud Collegium Verbi Divini, 2023.
Index Defunctorum Societatis Verbi Divini 1875-2020. Supplementum Catalogi SVD. Apud Collegium Verbi Divini, 2021.
Skripsi
Suriyani, Khairia. “Islamisasi Suku Kedang di Nusa Tenggara Timur Abad XV” (Skripsi, Fakultas Adab dan Humaniora UIN Alauddin Makassar, 2021).
Buku, Majalah, Buletin
Aernsbergen, A. I. van, ed. Chronologisch Overzicht van de Werkzaamheid der Jezuieten in de Missie van N.O.-I. : Bij den 75sten Verjaardag van Hun Aankomst in de Nieuwe Missie 1859 - 9 Juli - 1934. Bandoeng; Amsterdam: Uitgave A.C. Nix & Co.; N.V. de R.K. Boekcentrale, 1934.
Aritonang, Jan Sihar, dan Karel Steenbrink, ed. A History of Christianity in Indonesia. Studies in Christian Mission 35. Leiden; Boston: Brill, 2008.
Bala, Kristoforus. “St.Maria Ratu Rosario sebagai Bintang Misi - Evangelisasi di Nusa Tenggara.” Seri Filsafat Teologi 25, no. 24 (2015).
Beding, Alex. Bapa Bernhard Bode, SVD Pastor Pulau Lembata. Ende: Nusa Indah, 2010.
———. Seratus Tahun Gereja Katolik Lembata. Ende: Percetakan Arnoldus, 1986.
Beding, Marcel. “Setengah Abad Paroki Lamalera.” Berita Provinsi Ende, 1970.
Bintang Timoer. “Enam belas tahoen pekerdjaan Misi di Poelau Lomblen.” 1937.
Bosch, David Jacobus. Transforming Mission. Paradigm Shifts in Theology of Mission. American Society of Missiology Series 16. Maryknoll (NY): Orbis Books, 1991.
Camnahas, Antonio, dan Otto Gusti Madung, ed. ......ut verbum Dei currat: 100 tahun SVD Indonesia. Cetakan I. Maumere: Penerbit Ledalero, 2013.
Clooney, Francis X. “Salvation outside the Church.” Dalam The Harpercollins Encyclopedia of Catholicism, disunting oleh Richard P. McBrien. New York: The HarperCollins Publisher Inc., 1995.
Comby, Jean. How to Understand the History of Christian Mission. Diterjemahkan oleh John Bowden. London: SCM Press Ltd., 1996.
Denzinger, H. Enchiridion Symbolorum. Definitionem et declarationem de rebus fidei et morum. Edizione bilingue. Disunting oleh P. Hünermann. Bologna: Edizione Dehoniane, 2003.
Ettel, Josef. “Blutzeugen aus der Solor-Mission von 1552-1621.” Pastoralia 3, no. 10 (Juli 1959): 109–14.
Jebarus, Eduard. Sejarah Keuskupan Larantuka. Maumere: Penerbit Ledalero, 2017.
Kasim, Ruslan. Islam di Nusa Tenggara Timur: Pasang Surut Kesultanan Menanga Solor Abad XVI-XVIII. Jepara: Simaharaja, 2018.
Kelen, Donatus Sermada. “Mencermati Gereja Katolik Di Kepulauan Sunda Kecil Dalam Bingkai Propaganda Fide – Suatu Tinjauan Sosio-Historis.” Seri Filsafat Teologi 32, no. 31 (19 Desember 2022): 304–31.
Mezzadri, Luigi. Storia della Chiesa tra Medioevo ed Epoca Moderna. Il grande disciplinamento (1563-1648). Vol. 3. Roma: CLV-Edizioni, 2001.
Moffett, Samuel Hugh. A History of Christianity in Asia. 1500-1900. Vol. 2. Maryknoll (NY): Orbis Books, 2005.
Mua, Andreas. Darah Emas Bumi Tanahku: Mengenang Sang Gembala Pater Hendrikus Konradus Beeker SVD, Martir Lembata. Maumere: Penerbit Ledalero, 2006.
Muskens, Martinus Petrus Maria, ed. Sejarah Gereja Katolik Indonesia: Umat Katolik Perintis. 1 ed. Vol. 1. Jakarta: Dokumen Penerangan Kantor Waligereja Indonesia, 1974.
Paus Fransiskus. Evangelii Gaudium. Sukacita Injil. Seruan Apostolik Paus Fransiskus. Diterjemahkan oleh F.X. Adisusanto dan Bernadeta Harini Tri Prasasti. Dokumen Gerejawi 94. Jakarta: Departemen Dokumentasi dan Penerangan Konferensi Waligereja Indonesia, 2014.
Paus Yohanes Paulus II. Redemptoris Missio. Tugas Perutusan Sang Penebus. Ensiklik Bapa Suci Paus Yohanes Paulus II tentang Amanat Misioner Gereja. Diterjemahkan oleh Frans Borgias dan Alfons S. Suhardi. Dokumen Gerejawi 14. Jakarta: Departemen Dokumentasi dan Penerangan Konferensi Waligereja Indonesia, 2021.
Pehl, Bruno. “40 Jahre Paroki Lamalera (1920-1960) Vikariat Larantuka-Flores.” Endepost, September 1960.
Sievernich, Michael. La missione cristiana. Storia e presente. Biblioteca di teologia contemporanea 160. Brescia: Editrice Queriniana, 2012.
Steenbrink, Karel A. Catholics in Independent Indonesia, 1945-2010. Verhandelingen van Het Koninklijk Instituut Voor Taal-, Land En Volkenkunde, VOLUME 298. Leiden ; Boston: Brill, 2015.
Windt, Nikolaus van de. “Vijftien jaar missiewerk op ’t eiland Lomblem.” De Katholieke Missiën, Februari 1936.
Wawancara
Wawancara dengan P. Fransiskus Soo, SVD (lahir 11 Mei 1944), Waikomo, 26 Juni 2022. Beliau adalah seorang misionaris senior SVD yang ditahbiskan menjadi imam tanggal 26 Juni 1977, dan telah bekerja di Lembata terhitung sejak tahun dia ditahbiskan menjadi imam.
Sumber dari Internet
“Badan Pusat Statistik Kabupaten Lembata.” Diakses 14 September 2022. https://lembatakab.bps.go.id/indicator/12/93/1/jumlah-penduduk-menurut-jenis-kelamin.html.
DOI: http://dx.doi.org/10.31385/jl.v24i1.590.22-39
Refbacks
- There are currently no refbacks.

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Copyright© 2015 JURNAL LEDALERO This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Institut Filsafat dan Teknologi Kreatif Ledalero Jalan Trans Maumere-Ende - Sikka - Flores - Nusa Tenggara Timur - Indonesia Telp/Fax: 0382 2426535